نشانه‌های افسردگی در نوجوانان؛ والدین چگونه تشخیص دهند؟

اما لازم نیست به‌تنهایی از پس این موضوع برآیید. روان‌شناس دکتر سوزان البرز (Susan Albers, PsyD) و متخصص کودکان دکتر ورونیکا آیزاک (Veronica Issac, MD) ۱۰ نشانه را معرفی کرده‌اند که ممکن است نشان دهد فرزند شما دچار افسردگی است  و اینکه چطور می‌توانید برای دریافت کمک لازم به او یاری برسانید.

نشانه‌های افسردگی در نوجوانان
اگر فرزند شما فقط دچار نوسانات خلقی معمول نوجوانی باشد (و نه افسردگی)، معمولاً این حالات خفیف و کوتاه‌مدت هستند و به‌وسیله‌ی عوامل استرس‌زای مشخصی ایجاد می‌شوند.

اگر افسردگی با اضطراب همراه باشد (مانند ترس مداوم)، غربالگری همزمان برای اختلالات هم‌زمان ضروری است، زیرا ۵۰-۷۰% موارد افسردگی نوجوانان با اضطراب همراه است.

این موضوع طبیعی است که نوجوانان در کنترل احساسات‌شان دچار مشکل شوند. گرچه آن‌ها گاهی شبیه بزرگسالان رفتار می‌کنند، اما بخش پیش‌پیشانی مغز (prefrontal cortex) یعنی همان بخشی که مسئول تنظیم احساسات است تا اواسط دهه‌ی بیست زندگی هنوز در حال رشد است. آن‌ها همچنین با تغییرات هورمونی و سایر پیامدهای بلوغ نیز روبه‌رو هستند.

اما اگر متوجه نشانه‌های زیر در فرزندتان شدید، بهتر است با پزشک او مشورت کنید.

۱. تغییرات در احساسات

برای این‌که بفهمید نوسانات خلقی فرزندتان می‌تواند نشانه‌ی افسردگی باشد یا نه، به این موارد توجه کنید:
شدت احساسات چقدر است؟

چه مدت ادامه دارد؟

و آیا این حالات به موقعیت یا رویداد خاصی مربوط می‌شوند یا خیر؟

تحریک‌پذیری در نوجوانان شایع‌تر از غمگینی خالص است.

۲. تغییرات در رفتار

وقتی نوجوانان دچار افسردگی می‌شوند، معمولاً رفتار آن‌ها نیز همراه با خلق‌وخوی‌شان تغییر می‌کند.
دکتر البرز می‌گوید ممکن است آن‌ها موارد زیر را تجربه کنند:

. کندی در تفکر، گفتار یا حرکت (اختلال روان‌حرکتی)

. ناتوانی در ابراز احساسات (حالت چهره‌ی بی‌احساس)

. اختلال در عملکرد اجرایی مغز (مانند برنامه‌ریزی یا تصمیم‌گیری دشوار)

. ضعف حافظه و تمرکز

. بی‌قراری یا مشکل در کنترل رفتار

. مشکلات انضباطی و رفتاری

در پسران، علائم بیشتر به صورت بی‌قراری یا خشم بروز می‌کند، در حالی که در دختران، غم و انزوا غالب است.

اگر رفتار فرزندتان پرخاشگرانه شد، بلافاصله با پزشک او تماس بگیرید. پزشک می‌تواند شما را به منابع و خدماتی متصل کند که برای حفظ امنیت خودتان و فرزندتان لازم است.

۳. تغییرات در خواب یا اشتها

دکتر آیزاک توصیه می‌کند اگر میزان خواب، غذا خوردن یا وزن فرزندتان به‌طور قابل‌توجهی تغییر کرد، حتماً او را برای بررسی نزد پزشک ببرید.

او می‌گوید:

«مهم است مطمئن شویم که این تغییرات ناشی از یک مشکل جسمی پنهان نیستند.»

تغییرات بیش از ۵% وزن یا اختلال خواب (بی‌خوابی یا پرخوابی) نشانه هشداردهنده است.

۴. شکایت‌های جسمانی

اگر نوجوانتان در چند بخش از زندگی‌اش مانند درس‌ها، فعالیت‌های فوق‌برنامه یا روابط دوستانه هم‌زمان دچار مشکل شده است، این می‌تواند نشانه‌ی وجود مشکل عمیق‌تری مانند افسردگی باشدافسردگی می‌تواند خود را به شکل علائم جسمی نیز نشان دهد. بنابراین اگر متوجه شدید فرزندتان دچار مشکلات زیر است، آن را جدی بگیرید:

. سردرد

. درد مفاصل یا بدن

. مشکلات گوارشی (دل‌درد، تهوع، یبوست و...)

. نامنظمی قاعدگی (در دختران)

علائم روان‌تنی مانند سردرد یا مشکلات گوارشی در ۳۰-۵۰% نوجوانان افسرده دیده می‌شود و اغلب اولین نشانه هستند.

۵. مشکلات در چند زمینه از زندگی

اگر نوجوانتان در چند بخش از زندگی‌اش مانند درس‌ها، فعالیت‌های فوق‌برنامه یا روابط دوستانه هم‌زمان دچار مشکل شده است، این می‌تواند نشانه‌ی وجود مشکل عمیق‌تری مانند افسردگی باشد.

دکتر البرز توصیه می‌کند والدین با فرزندشان در مورد همه چیز صحبت کنند؛ از فعالیت‌های فوق‌برنامه گرفته تا موسیقی مورد علاقه‌شان و به یاد داشته باشید: هدف شما گوش دادن است، نه قضاوت کردن.

او توضیح می‌دهد: «به والدین توصیه می‌کنم سؤال بپرسند. با فرزندشان گفت‌وگویی مداوم داشته باشند و وقتی آماده‌ی صحبت است، در دسترس و پذیرا باشند.»

۶. مشکل در اعتمادبه‌نفس یا عزت‌نفس

افسردگی می‌تواند باعث کاهش اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس شود و همین مشکلات نیز می‌توانند خودشان موجب افسردگی شوند.

احساس بی‌ارزشی ممکن است باعث شود نوجوانتان از افراد و فعالیت‌هایی که قبلاً دوست داشت دوری کند.

۷. گفت‌وگوی منفی با خود

اگر متوجه شدید فرزندتان مدام از خودش انتقاد می‌کند، خودش را سرزنش یا تحقیر می‌کند، شاید زمان آن رسیده که او را از نظر افسردگی بررسی کنید.

دکتر آیزاک می‌گوید: «این طبیعی است که گاهی از خودمان ناامید شویم، اما اگر این اتفاق بیش از حد تکرار شود، الگوهای فکری مخرب در ذهن شکل می‌گیرند که می‌توانند افسردگی و اضطراب را تشدید کنند.»

او همچنین بر اهمیت نظارت بر استفاده‌ی نوجوانان از شبکه‌های اجتماعی تأکید می‌کند: «در حالی‌که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند ابزار مثبتی برای خلاقیت و ارتباط با دوستان و خانواده باشند، اما می‌دانیم که می‌توانند به رفتارهای منفی مانند قلدری، شرم از بدن (Body Shaming) و گفت‌وگوی منفی با خود نیز دامن بزنند.»

شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام با ایجاد شرم از بدن، خطر افسردگی را ۲-۳ برابر افزایش می‌دهد. نظارت والدین بر رسانه‌های اجتماعی (مانند محدود کردن زمان استفاده به ۲ ساعت روزانه) توصیه می‌شود.

۸. مصرف مواد

افسردگی و مصرف مواد رابطه‌ای دوطرفه دارند: اگر یکی از این دو مشکل وجود داشته باشد، احتمال بروز دیگری نیز افزایش می‌یابد.

افسردگی خطر سوءمصرف را ۲ برابر می‌کند و بالعکس.

اگر فرزندتان درگیر اعتیاد یا مصرف مواد است، با پزشک او صحبت کنید. پزشک می‌تواند شما را به منابع حمایتی و درمانی مناسب متصل کند تا بتوانید از او پشتیبانی کنید.

۹. رفتارهای خودآزاری

وقتی از «خودآزاری» صحبت می‌شود، شاید ذهن‌تان فوراً به سراغ زدن، بریدن یا سوزاندن خود برود.
اما برخی از انواع خودآزاری کمتر قابل تشخیص‌اند؛ مانند کندن موها یا خراشیدن پوست. خودآزاری در ۱۵ تا ۲۰% نوجوانان افسرده شایع است.

اگر فکر می‌کنید فرزندتان به خود آسیب می‌زند، دکتر آیزاک تأکید می‌کند که بلافاصله با پزشک متخصص اطفال او تماس بگیرید.

۱۰. صحبت مستقیم درباره‌ی خودکشی

اگر نوجوان شما درباره‌ی خودکشی صحبت می‌کند یا چنین افکاری را ابراز می‌کند، فوراً با پزشک او تماس بگیرید.

پزشک به شما کمک می‌کند برنامه‌ای برای حفظ ایمنی تهیه کنید و منابع لازم برای مواقع اضطراری را در اختیارتان بگذارد.

عوامل خطر افسردگی در نوجوانان برای شناسایی زودتر
به عوامل خطر زیر توجه کنید:

. سابقه خانوادگی افسردگی (خطر ۲-۴ برابر)

. استرس‌های مزمن مانند قلدری، مشکلات تحصیلی، یا فقدان (مانند از دست دادن والد)

. عوامل بیولوژیک مانند اختلالات هورمونی یا سابقه تروما

این عوامل کمک می‌کنند والدین هشدارها را زودتر شناسایی کنند.

چه زمانی باید به دنبال کمک باشید؟
اگر مطمئن نیستید که آیا فرزندتان افسرده است یا نه و خطری فوری سلامت یا ایمنی او را تهدید نمی‌کند،  در وهله‌ی اول به منبعی رجوع کنید که از قبل او را می‌شناسید: مثلا پزشک متخصص اطفال فرزندتان.

شاید تمایل داشته باشید هرچه سریع‌تر یک درمانگر یا روان‌شناس پیدا کنید، اما دکتر البرز توصیه می‌کند بهتر است ابتدا از پزشک اطفال یا پزشک خانواده شروع کنید.

او می‌گوید: «این پزشکان معمولاً رابطه‌ای طولانی‌مدت با شما دارند، بنابراین شما و فرزندتان را به‌خوبی می‌شناسند و از روند رشد و تغییرات او آگاه‌اند.»

اگر پزشک بخواهد مدتی به‌تنهایی با نوجوانتان صحبت کند (بدون حضور شما در اتاق)، نگران یا ناراحت نشوید.

دکتر آیزاک توضیح می‌دهد: «گاهی نوجوانان در بیان احساس افسردگی خود نزد والدینشان تردید دارند، چون نمی‌دانند والدینشان چه واکنشی نشان خواهند داد.» پزشک در صورت وجود نگرانی جدی، شما را در جریان خواهد گذاشت.

اگر افسردگی متوسط تا شدید باشد، ترکیب CBT (روان‌درمانی شناختی-رفتاری) با SSRI ها (مانند فلوکستین، تأیید FDA برای نوجوانان) مؤثرترین درمان است و ۶۰-۸۰% بهبود ایجاد می‌کند. درمان خانوادگی نیز برای تقویت حمایت والدین مفید است. اگر خطری فوری (مانند خودکشی) وجود دارد، به اورژانس بروید.

جمع‌بندی

سلامت روان، بخش حیاتی از سلامت عمومی نوجوان است. درگیر بودن والدین در زندگی فرزندشان و همچنین انجام غربالگری‌های منظم افسردگی توسط پزشک در هر ویزیت می‌تواند به حفظ ارتباط باز بین شما و فرزندتان کمک کند و اطمینان دهد که او در محیطی امن و حمایتی قرار دارد.

دکتر البرز اطمینان می‌دهد:

«افسردگی قابل درمان است، و هیچ پدر یا مادری نباید به‌تنهایی با آن روبه‌رو شود. با حمایت، مراقبت و گفت‌وگوهای باز، نوجوانان می‌توانند بهبود پیدا کنند و شکوفا شوند. مهم‌ترین قدم، همین است که دست به کار شوید، آغاز آن گفت‌وگوی اول می‌تواند همه چیز را تغییر دهد.»

افسردگی در نوجوانان قابل درمان است (با نرخ بهبود ۷۰-۹۰% در درمان زودهنگام) و نقش والدین در گفتگوی باز حیاتی است.